NRC, Thijs Niemantsverdriet, 15-6-2020

De toeristen keren langzaam terug in het Amsterdamse straatbeeld, maar onder de bewoners is een nieuw bewustzijn ontstaan. Ze willen onder geen beding meer terug naar de massale drukte van vóór de coronacrisis. Dat blijkt uit het succes van het volksinitiatief ‘Amsterdam heeft een keuze’, dat voorstelt om het aantal bezoekers aan de stad te beperken tot twaalf miljoen overnachtingen per jaar. In minder dan een week tijd hebben bijna 16.000 Amsterdammers hun handtekening gezet onder het plan – ruim voldoende om het op de agenda van de gemeenteraad te krijgen

„De coronacrisis laat zien dat de Amsterdamse binnenstad volledig afhankelijk geworden is van het toerisme”, zegt beleidseconoom Martijn Badir (28), een van de vier initiatiefnemers van het voorstel. „De toeristenwinkels waren leeg, en mensen leerden voor het eerst hun buren kennen.” De stappen die het stadsbestuur de afgelopen jaren nam om de leefbaarheid in het centrum te verbeteren, zijn volgens Badir „vrijblijvend” geweest. „Als je geen harde grens stelt, kun je geen echte maatregelen nemen.”

Dus stellen Badir en zijn mede-initiatiefnemers voor dat het aantal overnachtingen in Amsterdam gemaximeerd wordt op twaalf miljoen per jaar. „Dan gaan we terug naar het aantal bezoekers rond 2014, volgens enquêtes de periode waarin de balans in Amsterdam doorsloeg van ‘gezellig druk’ naar ‘vervelend druk’.” In 2019 waren er in Amsterdam circa 18 miljoen overnachtingen.

Om dat doel te bereiken, doen ze een aantal voorstellen. Zo zou de toeristenbelasting verder verhoogd moeten worden, „indien nodig zeer fors”. Ook bepleiten ze een totaalverbod op Airbnb, het intrekken van bouwvergunningen voor hotels en het opkopen door de gemeente van vastgoed dat voor hotels bestemd is. Er zou een speciale wethouder Toerisme en Leefbaarheid moeten komen die de harde bovengrens gaat handhaven.

Badir is „positief verrast” door de massale steun voor het voorstel, zegt hij. „We willen laten zien dat Amsterdam een keuze heeft. Massatoerisme is geen natuurverschijnsel waar je machteloos tegenover staat. Het stadsbestuur kan veel meer doen dan het tot nu toe gedaan heeft.”

Ook andere bewonerscollectieven voeren de druk op het stadsbestuur op om de terugkeer van het massatoerisme tegen te gaan. Een coalitie van bewonersverenigingen en actiegroepen lanceerde vorige maand een reeks verregaande plannen, van het sluiten van coffeeshops voor toeristen tot het beperken van goedkope vluchten naar Schiphol. Een andere club wil de coronacrisis aangrijpen om Amsterdam versneld autoluw te maken.

‘Realisme dubieus’

Lokale ondernemers zijn vooralsnog weinig enthousiast over het volksinitiatief. Willem Koster van lobbyvereniging Amsterdam City noemt het plafond van twaalf miljoen toeristen „een slag in de lucht waarvan het realisme uiterst dubieus is”. Een harde grens aan het aantal toeristen zal volgens hem leiden tot een nóg grotere kaalslag onder ondernemers dan nu al dreigt door de coronacrisis. „Bezoekers zijn van uitzonderlijk groot belang voor de welvaart van Amsterdam. Als die wegvallen, kunnen we een groot aantal voorzieningen niet meer in stand houden.”

De Amsterdamse gemeenteraad moet zich nu eerst uitspreken over het voorstel. Volgens het stadhuis meldden zich nog niet eerder zo snel zo veel ondertekenaars voor een volksinitiatief.
Burgemeester Femke Halsema wil ook afscheid nemen van het massatoerisme, gesteund door een meerderheid van de raad. Zo denkt Halsema al langer na over verplaatsen van sekswerk naar een ‘prostitutiehotel’ buiten de Wallen.

De vraag is of de Amsterdamse politiek zich wil vastleggen op het harde aantal van twaalf miljoen. Niet getreurd, zegt Badir: als de raad ‘nee’ zegt, volgt een referendum. Met 27.000 handtekeningen kunnen ze een lokale volksraadpleging afdwingen. Ze zijn al over de helft.