Het toekomstbeeld van planoloog Zef Hemel voor Amsterdam leidt tot veel reacties. Vergeet Hemel Noord niet? En als je de Zuidas pimpt, zoals Hemel wil, komen er dan niet juist meer toeristen naar de stad?

‘The Jewel in Singapore is geen voorbeeld voor Amsterdam’

In Theatrum Anatomicum in de Waag heeft hoogleraar Zef Hemel maandagavond zijn visie op de binnenstad van Amsterdam gepresenteerd aan de mensen die hij hiervoor heeft geïnterviewd. Het was geen eindpresentatie, maar een ‘werk-in-wordingpresentatie’ van meer dan anderhalf uur.

Het was een monoloog die niet onderbroken mocht worden, zonder de mogelijkheid om na afloop vragen te stellen. Ruimte voor dialoog was er dus niet, iets wat haaks staat op de focus van zijn presentatie: ‘Een nieuwe agora – toekomstbeeld Amsterdamse binnenstad 2040’.

In de oude Griekse steden was de agora het politieke centrum van de stad. De agora was de plaats van samenkomst voor publieke debatten, rechtszaken, allerlei zakelijke transacties en hij deed dienst als marktplaats.

Voor Hemel is het ook een roep om verbinding, dialoog en cohesie; waarden die verloren dreigen te gaan in Amsterdam. Hieraan liggen grote maatschappelijke, economische en technologische ontwikkelingen ten grondslag. Het herstellen van deze gemeenschappelijke waarden wordt dus een uitdaging van formaat.

Maandagavond heeft Hemel laten horen wat hij de afgelopen maanden heeft opgehaald. Het leidde tot een duizelingwekkende waterval van feiten, wensbeelden, citaten en (eigen) meningen, door elkaar.

Er zaten veel herkenbare elementen in, maar onduidelijk blijft wat zijn opdracht van de burgemeester is, behalve het schetsen van een ‘wervend en tegelijkertijd realistisch toekomstbeeld voor de hele historische binnenstad’. Ook hoe zijn visie wordt ingezet, wat de rol van het college van burgemeester en wethouders en de gemeenteraad wordt, blijft ongewis.

Culturele trekpleisters

Wat wel duidelijk is, zoals maandag op de voorpagina van Het Parool stond: ‘Er moeten culturele trekpleisters van internationale allure op de Zuidas komen om het centrum te ontlasten.’ Het zou mooi zijn als toeristen, die gemiddeld drie dagen in Amsterdam verblijven, daarvan twee dagen naar de Zuidas gaan en nog maar één naar de binnenstad. Maandagavond zei Hemel hierover: “Dit is anders dan spreiding, dit is lef.”

Hij gaf ook een aantal voorbeelden van wat hij in gedachten had – The Marina Bay Hotel en The Jewel in Singapore. Want zoals Hemel in zijn blog van 26 augustus schrijft, met The Jewel – natuurpark en commerciële ruimte ineen – bezit Singapore een absolute topattractie die toeristen vasthoudt op het vliegveld, met shows tot diep in de nacht. Waarom zou een toerist dan nog de oude binnenstad bezoeken?”

Het is de vraag of zijn voorstel een oplossing biedt voor de uitdagingen waarvoor Amsterdam nu staat, gezien de verwachte verdubbeling van het internationaal toerisme in het komende decennium. Het is daarnaast onduidelijk wat dit voor de binnenstad betekent.

Iconische voorzieningen die ‘als een magneet werken op toeristen’ maken Amsterdam alleen maar aantrekkelijker voor nog veel meer bezoekers. Is dat wat hij in gedachten heeft?

Bovendien: The Jewel is gerealiseerd om meer toeristen naar Singapore te trekken en vergde een investering van 1,1 miljard euro. The Jewel ligt op de luchthaven van Singapore, 20 kilometer van de binnenstad. Dat is iets anders dan drie haltes met de metro.

Balans ontbreekt

Wat ontbreekt in Hemels visie is het woord balans. Het gaat ons inziens om het bewaken of herstellen van de balans tussen inwoners, bezoekers en bedrijven en niet per se om meer, om groei.

Wat wij wel onderschrijven, is zijn pleidooi de binnenstad aantrekkelijker te maken voor alle Amsterdammers, ook voor de centrummijders van nu. Maar hoe hij de balans wil herstellen door in te zetten op groei, is onduidelijk. De planoloog wil aan de ene kant de binnenstad teruggeven aan de Amsterdammers en aan de andere kant Amsterdam aantrekkelijker maken voor toeristen door iconische voorzieningen met een magneetfunctie op de Zuidas te realiseren. Uiteindelijk kunnen we alleen concluderen dat zijn visie wringt. 

Door Stephen Hodes (toerisme-expert) en Carla Hoffschulte (onderzoeker stedelijke ontwikkelingen)