Een jaar geleden riepen wij op tot bescherming van onze zelfstandige ondernemers. Uitgerekend zij leggen het in onze winkelstraten af tegen internationale merken en winkelketens. We vroegen om maatregelen en kwamen met voorbeelden uit tal van internationale steden.

Toenmalig wethouder Kajsa Ollongren verordonneerde daarop een buitenlandonderzoek, resulterend in een quickscan van acht steden en een inspirerende lijst mogelijkheden om kleine ondernemers en unieke winkels te beschermen. Ook werd extern juridisch advies ingewonnen. Wat blijkt? Het opnemen van speciale beleidsregels in het bestemmingsplan is een effectief middel om grenzen te stellen aan het aantal vestigingen van een winkelmerk in een gebied!

Ollongrens opvolger Udo Kock deed vervolgens het rapport af met de conclusie: 'een direct verband tussen het weren van winkelketens en de verdringing van het huidige winkelbestand is niet aantoonbaar'. Rapportje gezien, laatje dicht. Daar lijken we het mee te moeten doen.

Daarom, na de verkiezingen, een nieuwe oproep voor bestuurlijke visie en strijdlust voor zelfstandig ondernemers in de grachtengordel. Kijk eens naar San Francisco, waar de uitgebreide toets of een winkel welkom is in een aantal buurten leidde tot behoud van het diverse karakter.

Het gaat daarbij niet om een verbod van ketens, maar om een gereguleerd vestigingsbeleid om eenheidsworst en huurprijsopdrijving tegen te gaan. Om niet nog meer zelfstandig ondernemers te verliezen. En zou zo'n middel de stad in het verleden niet ook hebben geholpen bij het in toom houden van fastfoodketens en een overdaad aan toeristenticketloketten?

Spijkerbroeken en groot geld

Natuurlijk heeft Amsterdam inmiddels ook zo haar maatregelen genomen, zoals het moedige Voorbereidingsbesluit om meer toeristenwinkels te voorkomen. Of de convenanten in het 1012 gebied. Voor winkelstraten in de grachtengordel is dit echter niet afdoende.

Daar draaien de problemen niet zo zeer om Nutella en fout geld, maar om spijkerbroeken en groot geld, bij wijze van spreken. Juist daar zijn winkelmakelaars als B&O actief om op 'no cure no pay'-basis onmogelijke huurverhogingen door te voeren. Juist daar kopen investeerders grootschalig winkelpanden op en laten ze desnoods leegstaan. Om niet te spreken van pandeigenaren die zittende huurders met het oog op huurmaximalisatie met juridische spelletjes wegpesten.

Hogehuurbacterie

Het lijkt inmiddels een gebruikelijke krantenkop: 'Kleine bedrijven worden verstoten door internationale winkelketens en durfkapitalisten'. Dat wordt ook in de hand gewerkt door de ruim vijfhonderd fiscale deals die de Belastingdienst alleen al vorig jaar sloot met grote merken en ketens. Met deze zogeheten rulings krijgen deze firma's immers aanzienlijke kortingen op hun afdrachten.

Is dat niet een vorm van oneerlijke concurrentie, die zelfstandig ondernemers bij voorbaat op achterstand zet? Denk daarbij ook aan de groei van het aantal speculatieve investeerders die gretig schoenenmerken en hele modehuizen opkopen, of gokken met weer een nieuw jeansmerk of zoete snack. Of de heersende hogehurenbacterie. En het zal niemand nog verbazen dat zelfstandige ondernemers uit de binnenstad dreigen te verdwijnen.

Helaas kunnen we voor hun behoud niet vertrouwen op de onzichtbare hand van de vrije markt. Daarvoor is politiek lef nodig en dynamische regelgeving. En daarvoor zou Amsterdam zich ook in Den Haag moeten melden om te gaan pionieren met de aanstaande omgevingswet om zo nieuwe oplossingen te creëren. Welke partij ziet nu, na de verkiezingen, het belang van zelfstandige ondernemers voor de werkgelegenheid voor Amsterdammers, lokale herinvestering en sociale cohesie, maar vooral ook voor onderscheidend vermogen en een duurzaam gezond centrum? Zonder de unieke winkels van zelfstandige ondernemers lijken alle binnensteden straks op elkaar!

Lony Scharenborg namens stichting De Grachtengordel (verenigde ondernemers van De 9 Straatjes, Spiegelkwartier, De Vijzel en Utrechtsestraat).