De Volkskrant, Arnout le Clerq, 26-2-2020
De gemeente Amsterdam gaat de komende zes maanden experimenteren met een nieuw wapen tegen illegale vakantieverhuur. Met behulp van een algoritme moet het makkelijker worden woningen te vinden waar grote kans op woonfraude is.Dat heeft het Amsterdamse college van Burgemeester en Wethouders dinsdag besloten. Het algoritme is ‘het begin van een nieuwe ontwikkeling,’ zegt Marnix Bolkestein, hoofd handhaving wonen van de gemeente. ‘Waarbij er hopelijk minder mankracht nodig is om verdachte woningen te vinden en er meer tijd over is om controleurs langs de deuren te sturen.’

De afgelopen vijf jaar is de afdeling Wonen sterk gegroeid – deze beslaat nu 110 fte, waarvan ongeveer een kwart fulltime bezig is met het bestrijden van illegale vakantieverhuur via sites als Airbnb, Wimdu en Booking.com. Want hoewel de wetgeving rondom vakantieverhuur constant in ontwikkeling is, blijft het opsporen van overtreders arbeidsintensief werk dat op het bord van de gemeente belandt.

Het algoritme zal onder meer kijken naar de geschiedenis van eerdere woonfraudezaken en de basisregistratie van de gemeente. ‘Die data gebruiken we al en ze worden nu geanalyseerd door mensen. Zij kunnen daar patronen in ontwaren, maar algoritmes kunnen dat beter en vooral sneller. Net als het leggen van dwarsverbanden.’ Het analyseren van data duurt soms weken, vertelt Bolkestein. ‘Een algoritme doet dat in minder dan een seconde.’ Wat het algoritme niet gaat doen, is beslissen. ‘Dat is een taak voor mensen.’

De gemeente is zich naar eigen zeggen zeer bewust van de gevoeligheden rondom fraudebestrijding met behulp van algoritmes. Begin februari zette de bestuursrechter nog een dikke streep door systeem SyRI (Systeem Risico Indicatie), dat door gemeenten werd gebruikt om via een algoritme persoonsgegevens aan meerdere databases om risicoprofielen voor socialezekerheidsfraude op te stellen.

‘Maar de uitspraak van de rechter inzake SyRI betekent niet dat je als lokale overheid geen algoritme meer mag gebruiken’, zegt Johan Wolswinkel, hoogleraar bestuursrecht, markt en data aan de Universiteit Tilburg. Maar de overheid dient wél transparant te zijn over haar werkwijze. ‘Je moet laten zien hoe je omgaat met de gegevens en hoe het algoritme werkt.’

Daarnaast is belangrijk dat de gemeente het net niet te breed uitwerpt, waarschuwt Wolswinkel. ‘Er mogen alleen persoonsgegevens gebruikt worden die het doel dienen dat je als overheid hebt.’ De gemeente denkt aan alle eisen te voldoen, zegt Bolkestein. ‘We willen ons niet in de kaart laten kijken door fraudeurs, maar het systeem dat wij gebruiken is goedgekeurd door een onafhankelijke privacycommissie. En we halen de minimale hoeveelheid data binnen die nodig is om te kunnen handhaven.’

Hierbij geldt de uitspraak rondom SyRI als belangrijke leidraad, niet in de laatste plaats omdat de rechter het belang van fraudebestrijding erkent. Wolswinkel: ‘De rechter merkte op dat fraude zo schadelijk is voor de samenleving dat het inzetten van nieuwe technologie legitiem is.’ Hierbij moet wel het doel en maatschappelijk belang duidelijk geformuleerd worden. Voor de gemeente Amsterdam is dat doel helder. ‘De woningvoorraad wordt ingeperkt, de leefbaarheid van de stad komt in het gedrang. Als handhaver heb je een rol om zoveel mogelijk woningen die verkeerd worden gebruikt, weer beschikbaar te maken,’ zegt Bolkestein.